• Subscribe to our newsletter and never miss a single post - for FREE
Book Reviews, Literature

“Nghanakana ya Xitsonga” – first Xitsonga Cross-word Book by Jabulani Nzilani

Buku ya Jabulani Nzilane i yo sungula laha misaveni ya Swihingakanya-marito swa Xitsonga. Jabulani Nzilane u tsali buku ya Swihingakanya-marito hi xikongomelo xo hlayisa ririmi no hluvukisa Xitsonga. Hina laha ka VIV Lifestyle Magazine hi ba swandla hi vuyelela, swinene leswi swi nga endliwa hi Tatana Nzilani. “Nghanakana ya Xitsonga” i ndlela yintshwa yo dyondisa ririmi, ngopfu-ngopfu eka lavantsongo na vantshwa.

“Nghanakana ya Xitsonga” yi hleriwe hi Prof. NCP Golele (former Nkondo), yi vuya yi voniwa hi Dokodela X. E. Mabaso va le UNISA Language Board na Nkulukumba Cliff Lambane, lava nga tlhela va yi komba Nkulukumba B. K. Mthombeni va vuya va yi hoyozela.

nghanakana-ya-xitsonga-book-cover-jpg1-1

“Nghanakana ya Xitsonga” i buku ya ntlangu wa swihingakanya-marito swa ririmi ra Xitsonga. Eka nkarhi lowu nga hundza, ririmi leri ra Xitsonga a ri nga ri na rona tsalwa ra mintlangu ya swihingakanyamarito, leswi swi vonakala wonge Vatsonga a va nga dyondzekanga kumbe a va nga tinyungubyisi hi ririmi ra vona. Hambi swi ri tano, leswi a hi ntiyiso hikuva Vatsonga vadyondzekile swinene futhi va tsakela ndhavuko wa vona.

Ku tsakela ndhavuko hi Vatsonga swi vonakala eka mhaka ya leswaku ku ni tibuku to tala ta Xitsonga leti nga tsariwa, kambe loko ho xiyisisa, buku ya Swivuriso swa Xitsonga yo sungula yi tsariwe hi Nkulukumba Junod, leswi swi nga vanga ku kanakana embilwini ya mutsari wa “Nghanakana ya Xitsonga.”  Ku kanakana loku swi vuya swi nyanyisa hi miehleketo ya kuri Vatsonga a va nge he pfumeleli valungu va tsala matsalwa ya ririmi ra vona hi ndlela leyi swi tsakisaka vona.

Ririmi ra Xitsonga i ra Vatsonga ku nga ri Valungu. Vatsonga va nge pfumeli ku tinyeketa eka valungu nkarhi hinkwawo wonge va ha hanya ehansi ka mfumo wa xihlawuhlawu. Hikokwalaho ka sweswo, leyi i buku you sungula ya swihingakanya marito swa Xitsonga leyi nga tsariwa hi Mutsonga wa ka Ntimeni.

Buku leyi yi katsa ntivo wa ririmi ra Xitsonga, mavito ya swilo, swivuriso na tinhlayo. “Nghanakana ya Xitsonga” yi nga tirhisiwa hi munhu un’wana na un’wana kambe ku kuceteriwa vana va swikolo na mathicara ku yi tirhisa leswaku vata pasa kahle swikambelo swa  Xitsonga eswikolweni. Mutsari u ni ku tshemba leswaku na vachayeri va titekisi, vamabazi na vatirhi van’wana vata yi tsakela loko va ri ekuwiseni.

Buku leyi yi endleriwe Vatsonga, tinyungubyiseni.

Eka lava va lavaku ku xava buku ya “Nghanakana ya Xitsonga”, ti hlanganiseni na Jabulani Nzilane eka jabulaninzi@gmail.com / 0727363192


GARINGANI

puzzle

KU HINGAKANYA KU HINGAKANYA KU YA EHANSI
1. Humba yi olele… (5)

8. Munhu wo saseka (6)

9. Xilo lexi tsakisaka xa…? (8)

10. Ntlangu wa marito ya xitsonga lowu hi xiNghezi va nge i ti crosswords puzzles (19)

12. Ku va ni nsusumeto wo endla swilo leswi hlulaka van’wana (12)

14. Xivongo xa murhangeri wo sungula wa wa ntima wa laha Afrika Dzonga endzhaku ka ku hangalasiwa ka mfumo wa xihlawuhlawu (7)

15. Vatsonga i vanhu lava rhandzaka

ririmi ra vona va tlhela va… hi rona (13)

16. Ku tsaka lokukulu (6)

18. Vanhu lava nga hlengeletana ku ta

vona xanchumu (9)

23. Homu a yi tswaleli… (10)

26. Matimba ya… i ku hlota (5)

27. Jaha ro saseka (6)

28. Xilo xo tsakisa swinene xa… (8)

29. Wanuna wo leha swinene (12)

30. N’we hlanganisa na khumembirhi (11)

2. Nhwana wo saseka (5)

3. Ku tiveka ehansi hi ku nga tinyungubyisi (12)

4. Nhwana wo saseka a tlhela a akeka (8)

5. Ririmi leri ri nga na rivombo ro

tsokombela leri vulavuriwaka hi

vanhu va laha afrika dzonga leri

kumekaka hi xitalo eka ndhawu ya le

Limpopo, ngopfu-ngopfu eGiyani,

Malamulele na le Mozambique (8)

6. Nyiko ya wena i…. (7)

7. N’hweti ya ndhavuko ya laha Afrika

Dzonga (7)

11. Vuhaxi bya Xitsonga bya xiyanamoya (14)

13. I mhunti yi fela… (9)

17. Magazini ya mahanyelo ya Vatsonga

ya le internet (6)

19. Maninginingi ya ntshava (10)

20. Maraka ya vuswikoti (9)

21. Ku khumbeka embilwini loku tiselaka ku hlomula mbilu (8)

22. Ntlhanu andzisa hi mbirhi (5)

24. Ndhawu (8)

25. Loko Vatsonga va cina va… (8)

 

 
Previous ArticleNext Article

Leave a Reply

Your email address will not be published.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.