Ahee,
Leyi i ndzulamiso ya tirhisela ra ririmi.
U twa munhu a ku; “Hinkwenu ha famba.” | Leswi swi hoxekini, languta:
- Hinkwerhu (Hina)
- Hinkwenu (N’wina)
- Hinkwavo (Vona)
- Hinkwerhu ha famba
- Hinkwenu ma famba
- Hinkwavo va famba
Ku na vulavulelo rin’wani ro ka ri nga hlantswekanga, leriya ro “Ni tshame wexe.”| Ntiyiso hi lowu:
- Ni tshame NEXE (Mina)
- U tshame WEXE (Wena)
- i tshame YEXE (Yena)
- Hi tshame HEXE (Hina)
- Mi tshame N’WEXE (N’wina)
- Va tshame VOXE (Vona)
Rin’wani vulavulelo ro gombonyoka hi leri: Munhu i ri “Makwenu wa mina.”| Ntiyiso hi lowu:
Languta, Xilandzi/Xiheteleri -nu, xi bumabumela vun’winyi hi ku komba munhu wa vumbirhi eka vun’we na le ka vunyingi (wena, n’wina).
- Makwerhu (wa Mina/Hina)
- Makwenu (wa Wena/N’wina)
- Makwavo (wa Yena/Vona)
Swi fana na loko hi ku:
- Nakulorhi (wa Mina/Hina)
- Nakuloni (wa Wena/N’wina)
- Nakulobye (wa Yena/Vona)
- Ka Rikwerhu
- Ka Rikwenu
- Ka Rikwavo
- Ririmi rerhu
- Ririmi renu
- Ririmi ravo
NB: -Rhu, -Nu na –Vo i swilandzi swo bumabumela hi ku komba munhu, hi ku hambanisa xivulavuri na loyi xi vulavulaka na yena, kumbe loyi xi vulavulaka hi yena. Eka mhaka ya Makwerhu, Makwenu, Makwavo, a swa ha bohi, hi ntiyiso wa Xitsonga, ku tirhisa masivi-nene (Mina/Hina, Wena/N’wina, Yena/Vona) ku landzela Makwerhu, Makwenu, Makwavo. Loko ni ze ni ku: “Loyi i Makwerhu” (swi le rivaleni ku i makwa mina) -Rhu liya se ya komba.
Loko i lava ku tirhisa masivi-nene. Vula leswi:
- Makwa (Mina/Hina)
- Makwa (Wena/N’wina)
- Makwa (Yena/Vona)
#DailyXitsonga