Hi Xitsonga, a wu ngheni emutini wa munhu handle ko pfumeleriwa. Hi minkarhi yo tala, ku nghena emutini, ku huweleriwa hi rito “Ndzawini” – xana rito leri, ra Ndzawini, ri pfa kwi? Ri vula yini? Ri tirhisiwa loko swi te yini?
Rimintsu ra rito Ndzawini, i rito “Ndzawu”;
Hi Xitsonga, rito leri, ri tirha ku vula nghala ya xisati leyi nga na xiyimo xa le henhla exikarhi ka tinghala kulobye ta xisati. Rito “Nkati”, ri vula nghala yin’wani na yin’wani ya xisati (ku katsa na swiharhi swa ntlawa wa swimanga hinkwaswo). Hi la ku pfelaka kona rito “Nkata”. Rito Nkata, hi Xitsonga, ri vula ntsena munhu wa xisati.
Hi Xitsonga, waxisati hi yena n’winyi wa xivandla xa muti, kasi wanuna hi yena nhloko ya muti, tani hi ku, vito ra muti i ra wanuna. Xitsonga xi thya wansati wa muti ku i Ndawu, hi ndlela yo fungha matimba ya wansati eka mhaka ya vutihlamuleri bya yena eka ku kurisa vana no hlayisa ririmi, ndhavuku na ndzhaka.
Xisweswo, loko munhu a ha lava ku nghena emutini, xo sungula, ku komberiwa mpfumelelo eka Ndzawu ya la kaya. Ku huwelela rito “Ndzawini”, i ndlela yo tiyisisa ku n’winyi wa muti, wa xiximiwa. Nakambe, i ndlela yo komba ku, munhu a nga ti hi nyimpi, loko a huwelela Ndzawini, i ndlela yo kombela ku Ndzawu yi wisa vukarhi bya yona.
Rito Ndzawini ri tirha loko munhu a ha nghena ephangweni/ekhorhweni. Rito leri, ri fanele ku tirha, hambi ku voneka vanhu emutini, na hambi loko ku nga voneki munhu emutini, loyi a nghenaka emutini, swa boha a ri huwelela.
Ndzawini, i rito ro kombela ku va muti va boha timbyana. Rito Ndzawini a ri tirhisiwi loko munhu a nga lavi ku nghena emutini. Loko munhu a xeweta a ri eku hundzeni hi ndlela, u tirhisa “Avuxeni” kumbe “Ha xeweta ka va ka swimani-mani”
Rito Ndzawini, a ri tirhisiwi loko munhu se a amukeriwile. Loko munhu a amukeriwa, swi vula ku Ndzawu se yi pfumerile.
Avuxeni!