“U nge tivi kumbe ku twisisisa ririmi ra wena, loko u nga se twisisa vuwena na vuherhi bya wena”, xivulwa lexi, xi komba ku bohana ka rixaka na ririmi; rixaka ri tihlawutela hi ririmi ra rona.
“Avuxeni a va dyi,
va dya “teka” ”
Xivulwa lexi, xi lemukisa, no kucetela Vatsonga ku rito “Avuxeni” ri fanele ku tirhisiwa, hambi eka munhu loyi mi nga hava swo bula hi swona; hambi nala, wa byeriwa ku “Avuxeni”. Rito leri, ri pfilunganya Vatsonga vo tala, hambi leswi mongo wa rona wu nga erivaleni. Mpfilunganyo lowu, wu endliwa hi mhaka yo, Vatsonga va ha tikeriwa hi ku twisisa Vutsonga. Ku na lava vu vulaka ku, rito “Avuxeni”, ri tirha na mixo ntsena.
Hi Xitsonga, rito “Avuxeni”, a hi rito ro xeweta ku ya hi nkarhi wa siku, i rito ro xeweta Vutsonga minkarhi hinkwayo. Hi Vutsonga, kumbe hi Xitsonga xo hetiseka, loko munhu a ku “Avuxeni”, nhlamulo yi ri “Avutsonga!” Rito “Avuxeni”, ri themendhela no tiyisisa Vutsonga, i rito ro lemukisa Vatsonga hi Vutsonga bya vona.
Vutsonga i Vuxa. Vuxa i Vutsonga.
THIRHISELO RA RITO AVUXENI!
1. Loko u vona Mutsonga-kuloni, ro sungula esikwini, swi nga ri na mhaka ku i nkarhi muni, u tirhisa “Avuxeni!” Hi ndlela leyi, u kamba Vutsonga bya makwenu.
2. Nakambe, rito “Avuxeni”, loko u swi tsakela, u nga ri tirhisa loko u vona munhu ra vumbirhi esikwini, ndzhaku ka nkarhi wo lehanyana.
3. Avuxeni i ku themendhela Vutsonga, ku themendhela Vutsonga a swi pimiwi hi nkarhi wa siku.
4. Rito “Avuxeni”, ra tirha nahambi loko xivulavuri xi hundza hi ndlela, xi huwelela emutini.
5. Rito “Avuxeni” ra hambana hi tirhiselo na rito “Ndzawini”, tani hi ku, “Ndzawini” ri tirha ntsena loko munhu a kombela ku nghena emutini.
Avuxeni i Vutsonga.
6. Ku vula “Avuxeni”, swi fana no vula ku “Avutsonga” Lexi nga endla, rito “Avutsonga”, ri dlayiwa eka ku hlamula “Avuxeni”, ivi ri siviwa hi “Ahee”, i ndlela yo tumbetela Vatsonga eka Vutsonga bya vona.
7. Ku ya emahlweni, loko munhu a nga lavi ku tirhisa rito “Avuxeni”, swa koteka ku a tirhisa “Avutsonga”, ivi muhlamuri a ku “Avuxeni!”
8. Rito “Avuxeni”, ra tirhisiwa hambi eka munhu wo a hi Mutsonga, tani hi ku, xivulavuri xa Mutsonga, xi themendhela Vutsonga bya xona, muhlamuri, loko a nga ri Mutsonga, u ta hlamula hi hlamulelo ro themendhela vuherhi bya yena.
Ririmi a ko va mimpfumawulo ntsena, kambe i mimpfumawulo leyi nga na mongo wo dzika, lowu tirhaka ku fana na byevu eka xikwenga. Xisweswo, mi nga hlamali loko mi twa Vatsonga va ku “Avuxeni” hambi ku ri nhlikanhi kumbe vusiku, va themendhela Vutsonga bya vona. Kambe mpfilunganyo lowu nga kona eka Vatsonga, hi wona wu endlaka Vatsonga va tikeriwa ngopfu ku twisisa marito mo tala ma ririmi ra Xitsonga.
Rito Vatsonga hi roxe, ri vula vanhu va le Vuxeni.
Vutsonga i Vuxa.
Vutsonga i Vurhonga.
Vutsonga i Vuhuma-dyambu.
Vuhuma-dyambu a hi nkarhi, vuhuma-dyambu i ndhawu.
Vuhuma-dyambu i mheho.
Xivulavuri xin’wana xi tshame xi vula leswi:
“Loko u nga twisisi ririmi ra wena, swi vula ku a wu ringaniwi hi mafi lawa u nga ya mama eveleni ra manana”
Mutsonga wa fanela ku twisisa ririmi ra Xitsonga.
Mutsonga wa fanela ku twisisa mongo wa marito lama tirhisiwaka eka Xitsonga.
Loko Mutsonga a nga twisisi mongo, swi olovile ku a humbiwa mano.
Vutsonga i Vukosi.