Avuxeni Munghana wa mina Vusiwana.
Wa tiva papila leri u nga ni tsalela rona rini khome kahle swinene, ri tlhela rini tsunduxa nkarhi lowuya a hi ye ka Madonsi hi kereke; la vafana lavaya va ka Mbhombi va nga fika va cincana hi hina a bazini ra John Hlungwani… kambe yaleyo i mhaka ya rin’wani siku.
Hi mpfhuka loko KK a tili a ta kha miroho, se swilo swi sungula ku olova, u pfa a ni nyika mali yo hakela rent hambi leswi ni tshamaka mahala la ka Tatana Valoyi. U tlheli a ni tshembisa ku ri loko ku pfuleka xivandla xa ntirho u ta ni endla murhangeri wa ntlawa (team leader). Swa vurhangeri ni ta vona hi loko swi humelerini, hikuva ni chava no ala loko a lava ku vhaka. Loko a ni ri na xa mina, a ni nga ta pfumela ku endliwa wo hungasa hi yena, hambi swi ri tano; KK yena u tiva lexi a xi endlaka loko swi fika ka timhaka ta masangu wena munghana, loko no sungula ku bula hi swona papila rita leha ngopfu. Phela sweswi ni tshama ni ri busy, hala i Valoyi, nkarhi wun’wani i Khazamula, u fika a nga vikangi no vika hi ku tiva kuri hi yena n’wini wa muti. KK na yena u pfa a lava ku hundza a ni vona. Loko ko hela vhiki ni nga yi kumangi ni twa wonge miri wa mina wu kala swin’wani. Leswi swi endle lero ni famba na mapapila ka handbag ku ri ni pfa ni nghena a xiyindlwanini ni hlaya ni ta kota ku chokocha. Loko ni endle tano ni kuma ni ri na matimba yo tlhelela ntirhweni swi va wonge ni lo nwa Energy Booster.
Hi ra vumbirhi ra vhiki leri nga hela, loko ni ri le BP ni twe swi ni tikela ku mihleketo yi va kona a ntirhweni hi mhaka ya leswi Khazamula a ri kona le a ndlwini. Pho a ku ri khale hi nga se kundzana, u fike na ha ri Shoprite yi nga se chaya; loko ni chayisa ni kongome BP hi longolokile a ni heleketa. Wa tiva ni twa mbilu ya mina yi chuchekili ni tlhela ni tsaka ku ri swiphunta leswiya swa le BP swi ta vona ku ri ni na Nuna, ni ta wisa ku gangisiwa day-in day-out. Hi fike hi bula nyana hi swa vutomi ivi ni n’wu nyika makhiya ya backroom. Tatani Valoyi a tiva ni tshama ni ri nexe, se Khazamula ni n’wi byele ta ha suka hansi kuri a va na vukheta ngopfu loko a vhaka hi mhaka ya ku ri Tatani Valoyi va nga ni hakerisa ya vanhu vambirhi, hambi leswi mina ni tshamaka mahala ka nkarhi wa sweswi.
Aredzi Munghana, i vutondolo hinkwabyo byebyo…
Loko se Khazamula a fambili ni rhange hi ku ya nghena toilet kwalaya BP ni humesa mapapila ya wena ni hlaya, ni vona ku ri mina loyi a dyiwaka hi Abel na Ngoveni. Se a ni hela mbilu na ku ri ni ya nkarhi muni kaya ni ya twa ya Khazamula yo tsemiwa ka madlala, u swi tivaku ku ri Vatsonga va ya ngomeni va ya tsemiwa kona, va dya vuswa ku ri va ta va vavanuna va xiviri. Loko nkarhi wo chayisa wu fika a ni nga ha khomeki ni lava no tsutsuma kunene. Ni rhange ni endla missed call ni nga se fika ku ri Khazamula a khiyinula nyangwa ku endlela ku ni nga fiki ni gongonda, ni chava ku jumiwa hi Tatana Valoyi na ku va ta hlamala ku ri ni gongonda yini ka yindlu ya mina. Loko ni fika le jarateni ni lo vhe ni phaba kunene ni yimisa na xisuti ni fika ni bakanya rivanti ni nghena tani hi leswi a ku nga khiyiwangi. Ni kuma Khazi wa mina, ni vula Khazamula, a finengele lakani, hambi leswi a finengele lakani a ni swi vona ku ri miri wa yena wu tsaleke njhani, ni fambisa mahlo ni yi vona na mbolo ku ri yi voyamele hala ka ximatsi, a yi endla i nga ku kov a banana. Ni vuye ni tela hi ku nyanyuka wena munghana, phe i khale ni nga se vona munhu wa mina, ni tala ntsako, ni rivala na ku pfala rivanti. Phela loko Tatana Valoyi a va lo fika a ni ta nghena khombyeni. Xikan’we-kan’we, Khazi a vuyisa mihleketo a ku “ni yimele wena, kahlula u ta haleno” ni lo pfala rivanti hi ku ri raha kunene ni ti cukumetela ka ximbhedwani xa mina ni ti byela ku ri swaboha a ni amukela hi mavoko kumbe xifuva ku fana na mutlangi wa bolo loko a himiwa xifuva hi bolo kambe yi hela rivilo na ntamu. Kunene swi ve tano, na xikete lexi a ni mbarile ni lo xi kokela henhla xi fika la hansi nyana ka madzamu ku sala ku vonaka xirhangiso xo tshuka xo fanisiwa swimbilwani, a swi tikomba ku ri xi na xidanwani laha hansi hi ku tsakama ka mbhakatani. Kambe sweswo a swi ni nyumisangi hi ku Khazi i khale na khale hi vumbuludzana.
Hi mpfhuka Khazi a ku hono na mahlo, mina ni lo tsutsumisela nomo wa mina wu fika wu tlumbana na wa yena hi mamana i nga ku i xirhodyana loko xi mukisana na vele ra mana wa kona, hi mamana ni twa i nga ku na moya se wa ni helela. Loko ha ha mamana, no khidlinyisa mbolo ya khazi leyi a yi voyamele hala ka mina, i khale hi kundzana kambe swa tsandza ku yi tolovela mbolo leyi. Ni twa Khazi a hudula xirhangiso lexiyani mbhakatani wu sala rivaleni, ni twa la ka nomo wa mbhakatani ku bela hi swimoyani swo titimelela. Loko a bakanya lakani no kuma ku yhiiii dyi lo yima na mavoyamelo ya dyona, a ni koka a ni veka kwala henhla. A ti nga ha buli, se a ku tirha ririmi ra mirhi (body language) ni swi twisisa ku ri u lava ni khandziya henhla. Leswi mina na yena a hi nga tolovelangi kambe ni ti kume ni pfumerile hi ku lava ku tsakisa lowaka mina, ni khandziya a ni pfuna ku yi nghenisa; yi endla swona yi karhi yi rhetela xineneni xa mbhakatani wa mina, na mina ni tshunela kwale yi ya ku kona, a teka mavoko ma yena a ni khoma lwisutani hi matimba a lwi susumetela ehansi. Swi vuye swi fambisa sweswo hi rivala na ku ku na va Tatana Valoyi kwala jarateni, na ku kumbe KK a nga gongondza a swi nga ri kona a mihleketweni. Ni dyondze na ku khunyetela ni khomelele swikunhwani swakwe ni nwi komba nhlana, a kha a ni phakata marhaku hi swandla. Swi lava u swi ringeta munghana, ni twe swi nyanyula, kumbe swi nyanyisa na hi mhaka ya ku mina na Khazamulu a hi tirhisi swo ti sirhelela tani hi leswi ku nga munhu wa mina wa khale na khale, na ku kamberiwa hi kamberiwile na swona hi tshamela ro kamberiwa.
Hi tiphine ngopfu wena munghana, hi tirhisa xinkadyana lexi a hi ri na xona hi ku tsakisana. Phela ku endla swa masangu na loyi u n’wi rhandzaku swi vuyetela moya munghana, ni rivala na maxangu ma Joni. Na ti lutlela kambe Khazamula na n’wi rhandza munghana. Ni nga se rivala wena munghana, phela makhamba Shirley na Gladys va khomiwili hi KK. Hi ra vunharhu KK u ni vitane ni nghena ka kamara leyi a tirhelaka ka yona la nga fika a ni komba video ka Laptop ya yena. Ka video ya kona a yi komba ka ti-shelf letiya hi tivaka ti-camera ti nga fikeliki, loko na ha hlamarise hi sweswo, ni vona ku humelela Shirley na Gladys va mbale tifasikoti leti va mbalaka henhla ka uniform loko va ri ku basiseni a hansi va ri ku buleni, kambe video a yi nga ri na mpfumawulo. Lexi a xi hlamarisa hi leswi tifasikoti ta kona a ti komba wonge a ti bohiwangi lomu swisutini, va nga se fika a makumu ya ti-shelf, va yime va languta matlhelo. Kahle-kahle munhu anga ta swi vona ku ri va languta hala na hala hikuva a va swi endla va ri ku basiseni. Makhati ma nga ri ma ngani, Shirley a teka xan’wanchumu ka shelf a tumbeta hansi ka fasikoti. Gladys na yena a teka a tumbeta hansi ka fasikoti. Va endle tano va ri ku cincaneni swi nga endla ka nharhu kumbe ka mune. Hi loko se va basisa va kongome nyangwa wo ya halaya storeroom na changeroom. Va nga se nyamalala ko humelela KK hi le nyangweni wo ya storeroom a ri na varindzi (security guards), a vheta a va pfalele ndlela. Hi ku chuha Shirley a bakanya bakiti ri halata mati. Gladys yena a tshika mop wu wela hansi a yisa mavoko henhla a ya rhwala nhlokweni.
Video yi helele kwalano.
Ni tele hi ripfalo ni tlhela ni twa ni khoma hi nsululwani. Ni koke xitulu ni tshama hansi, ku va kona ni vona tifasikoti timbirhi a tlhelo ka tafula. Loko ni ti languta kahle, ni vone ti rhungiwe swikhwama hi hala ndzeni. Swi ri hi tona ta Shirley na Gladys a va tumbeta leswi va swi yivaka, hi swona leswi a swi endla ku ri va nga bohi tifasikoti swisutini. A na ha tshamangi nkarhi wo leha, ni lo na huma ka ofisi ivi ni tshunela xiyindlwanini ni ya tshama nyana. Loko ni ya vuya ndaku ka nkarhi ni kume ku ri van’wani a va vitaniwa hi un’we un’we va ya nghena ofisini se na mina ku hava loyi a ta vutisa kuri kasi a ni vitaneriwe yini.
Wena Vusiwana ni ta ku rhumela mali mahelo ya n’wheti. Ni ta yi nyiketa Khazamula loko a vuya kwaleno kaya, ku na wena u ta kota ku ta haleno xilungwini. Phela vutomi byi ta tsakisa ku va na wena hi nyama, hi ta tiphina ku kotisa khale ka hina loko na ha ri kwale kaya.
Hi swona, ni ta yimela ya wena nhlamulo, u rungula hinkwavo ekaya. Ni pfumela ku ri swilo swa ha tshamisekile kwaleno, na vukhamba byi fane byi hungutekile hi mhaka ya ku makhamba na swigevenga swa ka N’wa Mintwa swi haleno Joni.
Munghana wa wena wa ntiyiso,
Constance Chauke
Papila ra Conny – Part 4 (Nhlamulo ya Vusiwana)