Eka Munghana Conny
Ni khensa loko ni kume papila ro huma ka wena, phela wena u teka nkarhi u nga se tsala. A swi vuli kuri loko ku nga ri na mahungu munhu a nga pfuxeli maxaka, ni kala ni hleketa ku ri vunghana byi herili. Kambe ni thlela ni twisisa ku ri rihanyo ra le Joni a ri fani na ra haleno kaya… Leswi Kenny a nga ni khomisa frustation hi ku jola na nsati wo fela hi nuna, mina n’wa-Mavasa ni vona mihlolo! Kenny u rivele ku ri wa ha ri ntsongo, o suka a ya jola na munhu wo n’wi hundza hi 16 years; phela Kenny u na 23 and mukhegula luya u na 39. Kambe u te loko a kombele ku khomeriwa mina ni pfumela, ngopfu-ngopfu loko a ti vone nandzu. Na kona munhu loyi u na swicele, loko a ni nga vulangi ku ri na n’wi khomela, a ni nga ta yi kuma yo endla misisi. Na kona mina a ni nga lavi ku tekeriwa munhu hi Muferiwa.
Muferiwa luya na yena u ti sasekerili, lomu a hundzaku kona va sala va ba makhwela vavanuna. Ku saseka ka yena ku dlayisa hina vo-Vusiwana ndlala ya Bavuri. A wu ta kuma ni languterili ku ri loko a fika kumbe u ta ni olola, kambe do! Nkarhi wun’wani, a wu ta twa munhu wa kona a ku yena u karhele, kuve i mavunwa hikuva a ha ri le ka Muferiwa.
Wo ni tshika swa swicele ni ku byela mhaka leyi yi nga ni humelela hi ku va ni ri ti ndlaleni to dyiwa. Wa tsundzuka ntirho lowuya wa le ka Bakery, lowu ni nga byela hi Hahani wa wena ku ri ni ya ringeta kona? Loko ni fika ni kume ku ri na ntlhanu wa van’wani vanhwana na vona va te ku laveni ntirho. Ha Mukula luya wa foromani a nga hi felangi mona, u lo namba a hi vitana hinkwerhu a hi byela ku ri nitrho hi wu kumile… Ku baka xinkwa a hi matlangwani, ta vuya swinene, loko se yi chaya a na ha lavi nchumu. No lava ku fika kaya ni tiwisela, kambe ku karhala ku endla ku ri vurhongo byi hatla byi ni fikela ni kota ku rivala maxangu na frustration ya va mudyondzisi Ngoveni. Na xinkwa xa kona a na ha xinaveli, loko wo vona ku ri xi baka hi va mani na ku ri va xi bakisa ku yini na wena u nge xi tsakeli. Mina swa antswa hikuva ni nghena shift ya 10 na madyambu ni chayisa hi 6 na mpundzu, se xinkwa xi va xi bakiwili, ku va ku lo sala ku xi paketela ka magasi ma kona. Loko hi heta sweswo nkarhi wun’wani yi hatla yi chaya, sweswo swi ya hi ku xi laviwa ku fika kwini.
Ku na Buti un’wana kwala ntirhweni, i muchayeri wa lori ya xinkwa, wa makhwiri wonge a nga na nsati. Buti loyi loko a ni languta o nge a nga ni dya hi mahlo. U ta kuma a yiva-yivela hala ndzaku ka mina, loko ni jika ni n’wi languta u languta henhla a ti bisa noti o nge a ku humelelangi nchumu. Yena u tolovele ku fika lomuya ka va 02:30 na vurhonga, a ta landza delivery. Loko a ri ku fambeni na makhwiri a ma n’wi tiki. A pfa a ba makhiya ya lori a thangeni o nge i makhiya ya Mercedes Benz kumbe Vrruuuu phaaa!!! Ku te loko ku hele mavhiki mambirhi, no twa vusiku byin’wani a ku, “U n’wana wa ka mani wena tshukeleni? Ni sungule ni ba hi ripfalo-nyana hikuva a sungula ku hlamulana na mina, kambe hi ndlela leyi a nga swiendlisa xi swona swi endle ku ri ni chuncheka emoyeni ni kota ku n’wayitela-nyana. “Mina ni Vusiwana,”
“Hayi mina ke, ni Abel Chauke. Chauke xa humba xa va ndziri…” a miyela loko a twa ni hleka, ivi a vutisa a ku; “Kasi u hlekisa hi yini, kumbe wo va wa ka hina?” Ni kaneta ni ku, “Hayi a hi swona”, kambe a ni hlekisa hi leswi Kenny na yena a nga wa ka Chauke. Na kona loko a tsakini a wu twa a sungula ku tiphata, phela va ka Chauke va tinyungubyisa ngopfu hi Vutsonga bya vona, futhi loko wo twa munhu wa ka Chauke a ti vula hi vito ra Kokwa wa wun’wani, wo vhe u swi tiva kuri va te na yena hi xirhundzu…
Ku hundze masiku-nyana, ivi a ta Abel, a ku yena u lava ku famba na mina siku rin’wana hi ya kuma swo dya swa na nhlekani. Loko ni vutisa ku ri u lava hi ya kwihi, a ku la mina ni tsakelaka kuya kona. Mina a ni alangi, ni te ri ni ta vona hi yena. Hi ku n’wayitela ni ku “Phela u nga ti hi lori ya xinkwa” ivi yena a hlamula a ku, “u endla hi leswi u nga se tshamaka u yi khandziya.” Leswi le kaya a ku omili, ni twe xikan’we-kan’we ni pfukeriwili, miri wa mina wu navela ku khomiwa hi mavoko ya Abel; leswi tintiho ta kona o nge i ta vhimba-mkhwama, luya hi nga dyondza hi yena le ka ntangha mune, a no ti vutisa ku ri ti nga ni endla yini loko to ni kuma kahle. Kambe loko ni hleketa makhwiri lamaya…eish!
Siku rin’wana ni khome hi lendzeni ni ri kwala ntirhweni, ku kondza foromani a ku ni famba ni ya kaya, kumbe xani a nga lavi ni nyela xinkwa, u ta twa mani. Leswi a ku ri 3 ya vurhonga, swo famba a ku ri hava, se a swi boha kuri ni rindza awara ya ntsevu ni mpundzu loko ku chayisiwa. Va te ni pfa ni tlele kwala ntirhweni, hi loko no vona Abel a humelela. A ni hlekete ku ri u ta ku landzeni xinkwa, kasi hayi a ku ri na swin’wani a ta ku ta swi endla. U te yena a nga na problem u ta ni heleketa hi lori ku fika le ni tshamaka kona. Na ku vabya lokuya ku namba ku hela hi mhaka ya ntsako, ni ti byela ku namunthla kona hi mina na yena. Loko o ka a nga vuli nchumu mina ni ta ti kombelela, hiku ndlala leyi Kenny a ni dlayisa yona se a yi ri yikulu. A ni tivi ku ri a ni fela timhaka ta thicara Ngoveni kumbe se a ku ri yini, hiku ta thicara Ngoveni hi bule hi tona, kambe ndlala yi ya mahlweni hala thlelo ku nghena ta tinoni wena Munghana.
Hi hina lavaya hi suka hi famba hi lori, ni n’wi komba ndlela ya le ni tshamaka kona. Lori ya kona a yi tsutsuma wonge a nga lavi ku ri ni khandziya. Abel u ni byele ku ri ti-delivery a ti fambi kahle, lero maxinkwa ya ha sele a lorini. A ku loko hi fika u ta ni nyika malofo mambirhi ni famba na wona. Hi fambe mpfhuka ku nga hari na mahungu, Abel a ri karhi a yi kandziya lori. Loko ni languta tintiho ta yena ka xidravhela, ni twa dombo se ri tsakame ngopfu ni chuha na ku ri la ni nga tshama kona ku ta sala ku tsakamili. Phela Kenny se u ni endlisa swihoxo hi mhaka ya ndlala leyi a ni dlayisaku yona. Loko se hi fika nkoveni ka xiganga lexiya xi kongomaka kaya, Abel a yimisa lori hikuva a yi nga ta kota ku gonya. Mina ni khensa ni thlela ni n’wi tsundzuxa xinkwa lexiya a nga ni tshembisa xona. A koka makhiya ya lori, hi chika hi ya le ndzhaku, a fika a pfula madyivanti ma lori a ku ni nghena ni ti tekela xona. Loko a pfula nyangwa wa lori, timboni ti lumeka ndeni ku ku nghee. Loko ni ku na khandziya swi tsandza, Mhlengwe a ze a vutisa a ku ni ku tlakula xana, ni pfumela. A ni khoma hi madyivoko yo kufumela, hi badi, a ni khoma a hansi ka xikete, ni twa rin’wani rintiho rini khumba a makumu ka dombo leri se a ri tsakame ku tlula mpimo. Na mina a ni tivi kuri ni cemise hi ku chuha kumbe ku twa ku nandiha, hikuva a ni nga swi langutelangi.
“Wena Abel u lave ku ni vavisa, phela u fanele u va na vukheta”, munhu wa vanhu a kombela ku khomeriwa, mara mahlo ya yena a ya vula swin’wani, ivi mina ni tiendlisa ni ku a ni voni kahle la ndzeni ka lori. Hi loko a khandziya, a swi n’wi tikelangi ku fana na mina. A nga hlwelangi, u lo na pfala nyangwa wa lorhi, timboni ti tima. A ni swi tivi kuri u ti lumekisi ku yini ni lo vona a ta a ni kongomili, buruku ri kukumukili hala mahlweni wonge ri ta handzuka. Ni twa mbilu ya mina yi ba hi xihatla na mavoko ma rhurhumela, ku tsakama se a ku famba mathangeni. A fika a hoxa ririmi non’weni, a nhan’wini, a tindleveni; a ni hluvula jersey leyi a ni mbele, mina ni n’wi pfuna hi ku hluvula xikipa na xibodi. Se a sungula ku mama mavele ya mina, a ni twa wonge ni le tilweni, na leswi la ndzeni ka lori a ku kufumete hi maxinkwa. Se mihleketo yi vuya-nyana ka mina, ni vutisa Abel, “A hi nga kumetiwi naa?” “Unga vileli hi nge karhati hi munhu,” a ni swi vona ku ri ku vulavula ku pfukeriwa ntsena.
Hi tswontswana hi karhi hi tshwimbirisana hi kala hi wela henhla ka maxinkwa. Leswi se a ni ganamili n ilo twa hi mavoko ma yena mani hluvula phenti, mina ni koka xikete xifika a xisutini. Ni twe se a ni nghenela hi ririmi ka dombo, ni khoma hi ku tshavatana ka dombo ni rhundza, ni twa wonge ku na munhu loyi a dzinginisaka lori. Abel a mama dombo a nga ri na mhaka na ku dzinginyika ka lori, ni twa ku tsakama ku vuya kambe. Se ni n’wi kombela ku ri na yena a hluvula buruku, ni n’wi pfuna ku chuncha banti. A burukwini ku hume dyi Bavuri dyi n’wani wonge se i nyoka loko yi yimise nhloko yi lava ku dya kondlo. Ni chuha ni ku dyi ta tsetela… Ni sungula ku yi nantswetela I nga ku ni nakatsela ice cream, Abel a korhame hi matsolo a tikhome xisuti i nga ku i nghamula. Loko ni dyi nghenisa non’weni a ni swi twa ku ri yi nge heleli hi vukulu bya yona. Ni twe miri wa yena wu tiyela ivi a ku,”yi..ma…nyana” a nga vulavulangi, kambe u lo ni sukumeta ni ganamela henhla ka maxinkwa nakambe. Ni tlele henhla ka maxinkwa ni swi tsipele na mahlo ni twa hi loko Bavuri yi khumba dombo, ni twa miri wa mina wu zazamela loko Bavuri ri nghena. Dyi ma nyukutela dyi nghena, ni hleketa na ku munhu u ta famba a pandziwa wena Munghana. Kambe ndlala leyi Kenny a ni dlayisa yona ku katsa na vudlakuta, a swi ni endlisa mhaka leyi hinkwayo.
A sungula ku khunyetela i nga ku u na malembe a nga se tshama a kundza, ni hleketa na ku u luma hi vunamba enhlaneni, phela a swi endla o nge wa chachamela. Leswi a khinsame hi matsolo, u teke milenge ya mina a yi kapeka emakatleni yakwe, ni twa Bavuri yi nghena yi tata dombo, yi khumba makhumbi ya dombo… He-he Munghana, a ni tivi ku ri ni rhundze ka ngani ni thlela ni huwelela ni ku,”Mhlengwe, xa humba kasi a wu ri kwini malembe lama hinkwawo?” Ni huma na mihloti ya ntsako,”Ni kombela u va mukundzi wa mina wa masiku na masiku”. Munhu u na ntamo hey, a ni nyadza makhwiri kasi yena u tiva ntirho swinene. Ni twe na yena se a sungula ku gomela, a sungula ku himetela kunene dombo ra mina, ni twa o nge Bavuri ri fika mbelekweni; a ri kufumele na ku nandiha loko ri nghena ri huma. Wa tiva ku nandzika loku a ni ku twa ni ku hetelele na ha jola na mufi Thembani, luya wa ka Ndivilichi wa le gangeni. Loko Chauke a ri karhi a khunyetela a ni twa makende ya ba hansi-nyana ka dombo hi la ka nkeremba, ni twa o nge ni choka hi gezi; ni twe na yena se a rhunda, bolo ya yena yi rhurhumela endzeni ka dombo. Hi tlele-nyana nkarhi-nyana ku nga ri na loyi a vulavulaka. Ni vona a susa xisirhelelo (Condom) lexi na ku swi vona ku ri u mbale nkarhi muni a ni nga swi vonangi. Ku pfukela ngopfu loku ku pfa ku teka dzanu phela wena Munghana. Ni lo vuya ni khensa mbilwini kuri Abel u kote ku ni hleketelela, phela vo tala swa va tsandza ku hleketelela van’wani, futhi loko swi katsana na byala ko ngheniwa hi nyama; ivi xikandzameti xi ku vuya-vuyani, se ku hemberiwa valoyi.
A ndzaku-nyana Abel a ku,”Loko u twa u naverili u ni byela, phela mina ni tshama ni lunghekili”. Ni pfumele hi nhloko matimba yo valuvula a ya nga ri kona; u vuye a ni pfuna ku mbala hikuva yena se a mbele, ni ti tekela maxinkwa ya mina. Ni languta kahle ku ri a hi wona lawa a hi tlele henhla ka wona, ivi ni vutisa Abel ku ri xana wa xi tiva xivongo xa mina ke, a hlamula a ku “a ni ri u arile ku ni byela ku ri u N’wa-mani loko ni vutisa, u lo hleka kunene, wa ha tsundzuka xana?” Ivi ni hleka-nyana ni ku; “ni N’waMavasa” ivi Mhlengwe yi ku thukwa. “Xana wa sw itiva ku ri Chauke na Mavasa i xivongo xin’we xana?” ku vutisa Abel. “Phela swi vula ku hi maxaka, Chauke na Mavasa i Vahlengwe” ni lo vhe ni nyumela, ni ku, “Hi ta dya xivindzi!” ivi hi ti hlekela. Ni vona na Abel a chuncheka-nyana loko a twa mhaka ya xivindzi. Phela Vatsonga va endlisa swona swo dyisa xivindzi loko maxaka vo endla swa masangu… Loko ni kongoma kaya mbilu ya mina a yi basili, ni rivele na ku hlupheka ka mina. Leswo nyadza vavanuna va makhwiri swi ni khele matluka. A ku tirhi khwiri kambe ku tirha ntokoto na ku kota ku tirhisa Bavuri; ni hleketa risumu leriya ra ku KU TIRHA XISUTI, ni n’wayitela nexe. Timhaka ta mina phela ta hlekisa, na Kenny i wa ka hina, se swo endla I nga ku ni jika na va ka hina ntsena wena Munghana, hi leswo na Abel i wa ka hina, AREDZI.
Ni nga se rivala wena Munghana, phela na ha yenga hi ku jakatseka, mhaka liya ya kuta kwale Joni ni hlekete hi yona ni helela, na mhaka yo tirha maxinkwa ya ni karhalisa. Ni hleketa ku ri ni ta xikan’we ku ri hi ta va swin’we kwale Joni. Va Abel na va Kenny swa antswa va sala, munhu a ti ringetela tindlela tin’wani to ti hanyisa na ku endla mali, leswi hi swi endlaku la ni swa maxinkwa i ku tlanga mathumbhani kahle-kahle. U tani hlamula hi bula hi hetisisa hi mhaka leyi na mina ni ta xambila Joni ka. Hi kona a ni ta tiva na va Tatana Valoyi na va KK va kona.
Hi sweswo swi nga ni humelela wena Munghana, ni ta yimela nhlamulo ya wena.
Munghana wa wena wo rhandzeka,
Vusiwana.
Papila ra Conny – Part 3 (Nhlamulo ya Conny)