Disclaimer: Explicit Language. Sensitive people, please avoid.
Ririmi ra nyoxisa, ra tsokotsa ri tlhe ri xawula; kambe ku na marito mo loko hina Vatsonga hi ma tirhisa, ma na ndzhukano eka tindzimi ta vambe. In the same vein, ku na marito mo loko ma vuriwa eka tindzimi ta vambe, ma awkward eka lera ka hina ririmi.
“Chitombo” Primary School
Believe me, there is a Chitombo Primary School in Mutasa Distric, Manicaland Province, in Zimbabwe. Ni twela vana va Vatsonga lava nghenaka eka xikolo lexi. The name is mouthful, rito Chitombo in the local language ya Cimanyika, ri vula Ribye. Moes ma nw’u tiva Professor Gideon Chitombo, a genius of mining engineering; leswa migodi ya swi twisisa…
“Mbolo” Shopping Center
Le Gabon, in the capital is Libreville… Well, u nge yi Libreville u nga nghenangi eka one of the biggest shopping complexes in Central Africa, Mbolo Shopping Center. Rito Mbolo, in the local language, Fang, means “Hello”. Hi ririmi lera Xifang, loko u lava ku Hello! U ri “Mbolo!” And, I guess you have heard of the Senegalese Hip Hop sensation, Black Mbolo. Phe vanhu va xivongo xa ka Mbolo va tele.
There is a famous water selling man of God; he goes by the name Mboro. Well, for Zulu speaking folks, lavaya vo tikeriwa hi ku humesa mpfumawulo wa R, Mboro becomes Mbolo. The same happens eka vanhu va le Zambia and Malawi. Well, as a matter of fact, Mboro is Shona for male sexual organ… Don’t tell me you are shocked.
“Kundani” Secondary School
Well, ku na xikolo xin’wani hala Limpopo, etikweni ra Afrika-Dzonga le Makhado, vito ra xikolo lexi i Kundani Secondary School. The name sounds mouthful, ngopfu eka Vatsonga lava vulavulaka Xitsonga xa Xiluleke. Vito ra this school, ri ni tsundzuxa n’wana my neighbour, vito ra xona i Mukundi. By the way, vito ra Kundani ri vula ku Hlulani, Mukundi i Muhluri.
“Nkongo” Village
There is a village named Nkongo in Tanzania, and, I personally know people va huma Cameroon, xivongo xa vona i va ka Nkongo and a swi rhuketeli le ka vona.
“Kende” Rural Commune
In Mali, hala West Africa, there is a rural commune, yi na about five villages; the commune is known as Kende and vanhu va xivongo xa ka Kende or Kendze, va tele too much.
“Tambani” Early Childhood Centre
Before ni rivala, ku na nursery (creche) yin’wani in my neighborhood, Tambani Early Childhood Centre; sounds unhygienic hi Xitsonga ku bombisa ku tamba, yet, hi Tshivenda a swi vuli ku humesa moya.
TSONGA TO TSONGA
Mhaka ya marito, even exikarhi ka Vatsonga, ku na marito lama tikaka eka muganga wo karhi, while hala kun’wani a ma vuli swo chavisa.
“Gija” – Xavelela!
Loko u ri Mozambique, in some areas, rito ku baba a ri vuli ku gija. Ri tlhe ri vula ku xavelela, For example:
- “He mfo, i nga zi i ni babisa” – Swi vula ku i nga zi i ni endla ni ku xavelela.
- “Why onge i lava ku babiwa?” – Swi vula ku “why onge i la ku xaveleriwa?”
Well, hold on… Loko ni lavisise rimintsu ra tirhiselo leri, ni kuma ku ri huma ka English, BRIBE.
“Ku tsumba” – Ku tshemba!
If you did not know up to now, Xitsonga is a Tshwa-Rhonga language. Meaning, Xitshwa na Xirhonga are the ROOT of Xitsonga. I picked a mouthful word ra Xitshwa. Ku tshemba hi Xitshwa, i ku tsumba! Eish, I imagine having to say: “Ni tshembile, hi Xitshwa” (In other Xitsonga dialects, ku tsumba is erection)…
Image: robrasa.com