10 Things Vatsonga need to stop saying to/about each other

Vatsonga, ku na swilo leswi hina tani hi rixaka, tani hi vanhu, hi faneleke ku swi hunguta kumbe ku swi herisa.

#1– Tshikani ku tivitana Swihluke swa Nghunghunyana, vatukulu va Gwambe na Dzavani.

Xana ma swi tiva ku Gwambe na Dzavani i vo mani? We are too smart to be ignorant. Vatsonga a va pfi [“hluki”] eka Nghunghunyana, Gwambe na Dzavani – Mutsonga a hi wa rimhondzo. Vavanuna lava nharhu, a va tivani no tivana, a hi va ngati yin’we, Gwambe na Dzavani a hi nuna na nsati.  

#2 – “Vatsonga i Machangani”.

A hi Vatsonga hinkwavo ku nga va ka Nxumayo / Langa / Mkhatshwa. Mi hi katsi loko mi nga ta titivi ku mi vo mani.

Loko hi ku Vatsonga, hi vula;

• Vabila – Bila, Mahluza, Mathonsi etc.
• Vahlanganu – Munisi, Malwani, Mhelembe etc.
• Vahlave – Nkuna, Maswanganyi, Mavunda etc.
• Vahlengwe – Chauke, Mawunje, Xitlhangu etc.
• Vakhosa – Khosa, Masuluke, Rikhotso etc.
• Valambya – Ngoveni, Muchaviya, Mapengo etc.
• Valenge (Vacopi) – Mondlani, Maluleke, Makwakwa etc,
• Valoyi (Varozwi) – Baloyi, Makaringi, Mukansi, Mbadze etc.
• Vandzawu – Sithole, Tivani, Muhlanga etc.
• Vankomati – Mundlovhu, Ntimani, Sambo etc.
• Vatembe (Varhonga) – Tembe, Manyisa, Hobyani etc.
• Vaxika – Mukhavele, Ngomani, Kubayi etc.
• Vaxingwidzi – Chavalala, Mbhombi, Sigawuki etc.

#3 – Tshikani leswo vula vunanga bya Xitsonga, ndhavuko wa Vutsonga na mincino ya Vutsonga ku i Xigaza.

Gasa (Gaza) yaloye u lo kala a hambana na misava leyi, a nga tivi nchumu hi swilo swa Vatsonga. Gasa (Gaza) i feli KwaNongoma, eKwazulu-natal, na mixtape a ri hava.

#4 – Vatsonga, tshikani leswiya swo vula Vatsonga-kuloni ku i Mazambikwa/Swizambikwani.

Swa hi jumpisela ku ha tinyenya. Mutsonga i Mutsonga handle ka ndzilikano, Vutsonga a byi gandliwi  eHome Affairs.  Tshikani moya walowo. Leswo landzulana hi ku ya hi miganga a swi tlharihangi, hambi i huma Bush, Malamulele, Masingiri kumbe eka Maputsu, hi Vatsonga hinkwenu ka hina.  

#5 – “Xichangani xi huma Mozambique”

Vatsonga, tshikani ku makelela timitsu ta ririmi ra hava, “Xichangani” a hi ririmi, hambi Sochangana na Nghunghunyana va lovi va nga se tshama va valavula ririmi va nge i Xichangani.  

#6 – Vatsonga, tshikani leswiya swo nghenelela eka timholovo ta England na Portugal.

Tshikani ku vengana no famba mi hlevana lomu tinxakeni, hi mhaka ku hambana kumbe ku kwetlembetana ka swilungu.

#7 – Vatsonga, n’wina va Afrika Dzonga, tshikani leswiya loko munhu a endzela eZimbabwe kumbe eMusambiki, mi ku i landze vuloyi.

Mi tshika na leswiya swo Mutsonga un’wani na un’wani wa le Musambiki u tiva vuloyi kumbe vun’anga, hikuva ma rila loko vantima va Afrika-Dzonga va mi lumbeta vuloyi.

#8 – Tshikani leswiya swo hleketa ku vanhu vo basa no saseka, a swi va faneli ku va Vatsonga.

#9 – Vatsonga, n’wina vo kulelela exilungwini, tshikani ku langutela ku Vatsonga va phokotela kumbe ku twisisa, leswi mi tsandekaku ku valavula Xitsonga.

Mi nga hi siringi.

#10 – Vatsonga, tshikani leswiya swo loko mi ri lomuya ku nga na vanhu va tinxaka timbe, mi chava ku vulavula Xitsonga.

Mi nga chavi, mi nga chavisiwi; Xitsonga i ririmi ra Vukosi.  Vatsonga, tshikani mhaka ya Xizululwani. Se ya nyangatsa. Tshikani kunene. Vatsonga, ntungu wa Vuzululwani wu nyefurisa rixaka rerhu. Ririmi ra Xizulu a hi bombo, na swona a ri kombi vutlharhi.

Vatsonga, a hi tshikeni ku tinyenya.